Samozamykacz drzwi - zasada działania
Samoczynne zamykanie drzwi jest wygodne oraz w szczególnych przypadkach wymaga tego prawo. Stosowanie zamykaczy drzwi daje pewność, że po wyjściu użytkownika drzwi zostaną zamknięte.
Ma to duże znaczenie w pomieszczeniach ogrzewanych/klimatyzowanych czy w drzwiach z kontrolą dostępu (np. z zainstalowanym domofonem).
Szczególnym przypadkiem są drzwi służące ochronie przeciwpożarowej- tego typu drzwi bezwarunkowo powinny samoczynnie zamykać się.
Samozamykacz drzwi działa na zasadzie naprężenia sprężyny w czasie otwierania drzwi oraz samoczynnym zamknięciu drzwi w czasie rozprężania sprężyny.
Zamknięcie może polegać na swobodnym "oddaniu" energii zgromadzonej w sprężynie lub w bardziej zaawansowanych modelach, gdzie siła jest regulowana poprzez dodatkowy czynnik.
W profesjonalnych samozamykaczach występuje dodatkowy tłumik hydrauliczny (płyn hydrauliczny przepływa między dwoma komorami, a regulacja śrubą zmienia prędkość przepływu co w konsekwencji ma wpływ na prędkość ruchu drzwi). W tym artykule opiszę samozamykacze mechaniczno - hydrauliczne - najczęściej spotykane urządzenia.
W zależności od modelu mamy możliwość wpływania na najważniejsze parametry:
- szybkość zamykania
- siłę zamykania
- prędkość zatrzaskiwania (ostatni etap zamykania)
- funkcja ograniczenia maksymalnego otwarcia
- opóźnienie zamykania
Budowa samozamykaczy pozwala na regulację (do kilku mm) fizycznego położenia elementów decydujących o prawidłowym działaniu (dokładny opis i możliwości są przy konkretnych produktach).
Poniżej znajduje się rysunek przedstawiający Samozamykacz DC 140 Assa Abloy z opisem regulacji zaworów:
Rys.1. Zawory regulacyjne samozamykacza DC 140 ASSA ABLOY
Regulacja Samozamykacza
W podstawowych modelach mamy zwykle kilka zaworów do wyregulowania:
- Znajdź instrukcję do danego modelu lub poeksperymentuj kręcąc delikatnie śrubami
- Często wystarcza obrót o 5 - 10° aby radykalnie zmienić prędkość
- Wkręcanie śruby zmniejsza prędkość
- Wykręcanie śruby zwiększa prędkość
- Nigdy nie wykręcaj całkowicie śrub regulacyjnych
- Jeżeli jest regulacja siły naciągu sprężyny to wkręcanie powoduje zwiększenie siły zamykania (i jednocześnie podnosi się siła potrzebna do otwarcia drzwi)
Samozamykacz spełni swoje zadnie tylko w sytuacji prawidłowo działających drzwi, czasem może być potrzebna regulacja położenia skrzydła, regulacja zamka itp.
Poniżej jest opis regulacji jednego z konkretnych modelów dostępnych na rynku.
Regulacja Samozamykacza DC 300 ASSA ABLOY:
- zawór S
- zawór L
- zawór BC
- regulator naciągu sprężyny (bok korpusu)
Rys. 1a: Samozamykacz ASSA ABLOY DC 300
Zaawansowany model jakim jest DC 300 pozwala na regulację siły zamykania już po zamontowaniu. Można zwiększyć lub zmniejszyć siłę w wygodny sposób. Zakres dostępnej siły 3-6.
Podział samozamykaczy ze względu na miejsce montażu:
- nawierzchniowe (np. DC 140 Assa Abloy, GEZE TS 2000 V BC)
- wpuszczane w skrzydło (np. DC 820)
- wpuszczane w podłogę ( np. DC 475)
Podział samozamykaczy ze względu na rodzaj drzwi:
- drzwi rozwierne
Standardowe drzwi, gdzie mamy tylko jeden kierunek otwarcia i przy zamknięciu stykają się ze stałym elementem np. ościeżnicą (rys.2).
- drzwi wahadłowe
Samozamykacz działa w obu kierunkach, pozycja spoczynkowa jest w osi urządzenia. Rozwiązanie najczęściej spotykane w drzwiach szklanych (rys.5).
Przykłady montażu samozamykaczy ASSA ABLOY:
Rys.2. Schemat montażu samozamykaczy z szyną ślizgową
Samozamykacz nawierzchniowy z szyną może zostać zamontowany:
- na drzwiach po stronie zawiasów
- na drzwiach po przeciwnej stronie zawiasów
- na futrynie po stronie zawiasów
- na futrynie po przeciwnej stronie zawiasów
Uwaga: Nie każdy samozamykacz z szyną można zamontować w 4 pozycjach.
- Samozamykacz drzwi Assa Abloy nawierzchniowy z ramieniem
Rys.3 Schemat montażu samozamykaczy z ramieniem (2 opcje z 4)
Samozamykacz nawierzchniowy z ramieniem może zostać zamontowany:
- na drzwiach po stronie zawiasów
- na drzwiach po przeciwnej stronie zawiasów
- na futrynie po stronie zawiasów
- na futrynie po przeciwnej stronie zawiasów
- Samozamykacz drzwi Assa Abloy wpuszczany w skrzydło drzwi
Rys.4 Schemat montażu samozamykaczy wpuszczanych w skrzydło lub ościeżnicę
- Samozamykacz drzwi Assa Abloy wpuszczany w podłogę
Rys.5 Schemat montażu samozamykaczy wpuszczanych w podłogę: jednokierunkowe (po lewej) oraz wahadłowy (z prawej)
Dobór samozamykacza do drzwi
Nie zależnie od sposobu montażu samozamykacza (nawierzchniowy, wpuszczany) przy doborze ważne są 3 aspekty:
- waga skrzydła
- szerokość skrzydła
- miejsce montażu drzwi z samozamykaczem
Wydaje się, że najmniejsze podstawowe modele sprawdzą się na każdych drzwiach. Jednak należy wziąć pod uwagę inne aspekty. Jeżeli mamy małe pomieszczenie to przy zamykaniu powstaje nadciśnienie powietrza i jest potrzebna większa siła zamknięcia. Szczególnie ma to znaczenie jeżeli nie ma wentylacji w danym pomieszczeniu i sprężane powietrze nie ma naturalnego ujścia. Efektem takiego zjawiska jest "odbijanie drzwi" w końcowej fazie zamykania, po wyrównaniu ciśnienia z obu stron drzwi słaby samozamykacz może nie domknąć drzwi. Można sprawdzić czy mamy problem ze ściskaniem powietrza otwierając okno czy inne drzwi i testując prace samozamykacza w takiej sytuacji.
Przykładem jest klatka schodowa czy korytarz z rzędem drzwi. W momencie zamykania jednego skrzydła inne potrafią na chwilę uchylić się.
Często spotyka się również uszczelki montowane na ościeżnicy- tutaj również powstaje dodatkowy opór przy zamykaniu (często występują podwójne uszczelki).
Drzwi zewnętrzne - Na drzwi zewnętrzne działa dodatkowo siła wiatru. Otwarte drzwi działają jak żagiel i jest potrzebna większa siła przy zamykaniu.
Standardowo stosuje się samozamykacze, które wykorzystują listwę zębatą oraz ściskaną sprężynę. Są obiekty gdzie jest wymagana mniejsza siła przy otwieraniu: przedszkola, szkoły, szpitale i inne miejsca gdzie głównymi użytkownikami są dzieci i osoby starsze- należy wtedy użyć samozamykacza, który wykorzystuje krzywkę, która znacząco zmniejsza siłę potrzebną do otwarcia drzwi.
Przykład samozamykacza z krzywką:
- Samozamykacz DC 500 ASSA ABLOY
- Samozamykacz DC 700 ASSA ABLOY
Jakie problemy mogą wystąpić w czasie montażu samozamykacza?
- Brak miejsca na montaż stopki ramienia na futrynie
Sytuacja taka może się zdarzyć przy zamontowanych listwach wokół ościeżnicy lub zbyt małej wysokości futryny.
- Brak miejsca na korpus samozamykacza
Jeżeli wybraliśmy montaż korpusu na futrynie potrzebujemy odpowiednio dużo miejsca na ten element, wszelkie listwy wykańczające uniemożliwiają odpowiedni montaż.
- Słaba konstrukcja drzwi
Spotkać można na rynku wiele drzwi o konstrukcji wypełnionej lekkimi materiałami pokrytymi cienką płytą. Konstrukcja tego typu nie zapewnia mocnego trzymania się wkręconych wkrętów. Producenci zalecają stosowanie nitonakrętek oraz śrub (konstrukcje z profili).
- Drzwi w narożniku ścian
W drzwiach umieszczonych blisko narożnika i zamontowanym samozamykaczu na skrzydle potrzebujemy miejsce na samozamykacz przy otwartym skrzydle na 90 stopni. Jeżeli mamy drzwi zamontowane w samym narożniku to samozamykacz przy otwieraniu drzwi uszkodzi ścianę oraz swój korpus.
- Głęboka futryna
W sytuacji głębokiej futryny prawidłowy montaż można zapewnić tylko na stronie przeciwnej. Duża szerokość futryny wymusza niestandardowy montaż. np zastosowanie dodatkowego elementu (blachy kątowej), obniżenie położenia samozamykacza. Samozamykacz z szyną można zamontować niżej a szynę umieścić na futrynie "od dołu".
Zdjęcie 1. Brak miejsca na korpus samozamykacza
Zdjęcie 2. Samozamykacz z szyną ASSA ABLOY DC 300
Zdjęcie 3. Samozamykacz zamontowany na wewnętrznej stronie drzwi
Zdjęcie 4. Samozamykacz drzwi ASSA ABLOY DC 300
Zdjęcie 5. Samozamykacz GEZE z szyną
Zdjęcie 6. Samozamykacz GEZE z szyną otwarte drzwi
- Po zamontowaniu zamykacza, drzwi ciężko otwierają się
Należy sprawdzić: czy odpowiednio została dobrana siła zamykania, czy można zmniejszyć siłę, czy prawidłowo został zamontowany samozamykacz
- W sytuacji montażu samozamykacza w mały przedsionku drzwi nie zamykają się do końca
Małe pomieszczenie powoduje nadciśnienie, można spróbować zmniejszyć prędkość w pierwszej fazie aby powietrze miało możliwość "wypłynięcia" oraz zwiększyć prędkość końcową
Samozamykacze zostały znormalizowane i każdy producent najczęściej oznacza swój produkt na zgodność z EN 1154.
Norma EN 1154 używa 6 cyfrowego oznaczenia w klasyfikacji samozamykaczy drzwi
zdj. Tabliczka Samozamykacza DC 140
1 Cyfra
Mogą tutaj wystąpić tylko dwie cyfry:
- 3 - samozamykacze z kątem otwarcia do 105°
- 4 - samozamykacze z kątem otwarcia do 180°
2 Cyfra
Występuje tutaj tylko jedna kategoria:
- 8 - samozamykacze przetestowane na 500 000 cykli
3 Cyfra
W tej kolumnie można wyróżnić 7 klas mocy/ siły samozamykaczy. Dla użytkownika końcowego powiązano wagę drzwi z sugerowaną szerokością drzwi.
Należy dobrać odpowiednią moc do naszych drzwi mając również na uwadze późniejsze zużycie drzwi. Wybranie zbyt silnego zamykacza zwiększa siłę potrzebną do otwarcia drzwi, za mała siła może sprawiać problemy z prawidłowym zamknięciem drzwi.
Uwaga: Siła 1 i 2 dyskwalifikuje samozamykacz do montażu w drzwiach przeciwpożarowych (do drzwi ppoż min. siła z wartością 3).
| Siła Samozamykacza | Zalecana szerokość | Masa drzwi |
| 1 | 750 mm | 20 kg |
| 2 | 850 mm | 40 kg |
| 3 | 950 mm | 60 kg |
| 4 | 1100 mm | 80 kg |
| 5 | 1250 mm | 100 kg |
| 6 | 1400 mm | 120 kg |
| 7 | 1600 mm | 140 kg |
4 Cyfra
Mamy tutaj 2 kategorie:
- 0 - nie odpowiedni do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych
- 1 - odpowiedni do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych
5 Cyfra
Samozamykacz jako urządzenie musi być bezpieczny w użytkowaniu i po sprawdzeniu przez producenta może być dopuszczony do sprzedaży.
Tylko takie zamykacze mogą być na rynku, więc mamy tylko jedną kategorie:
- 1 - spełnia wymagania bezpieczeństwa
6 Cyfra
Kolumna ta klasyfikuje odporności na korozję:
- 0 - nie wyznaczona
- 1 - odporność niska
- 2 - odporność średnia
- 3 - odporność wysoka
- 4 - odporność bardzo wysoka
Gdzie powinien być zamontowany samozamykacz?
Jest wiele miejsc gdzie wymagane jest samoczynne zamknięcie się drzwi. Wymagania prawne jakim powinny odpowiadać budynki i ich wyposażenie narzucają montaż samozamykacza na drzwiach:
- przeciwpożarowych
- prowadzących do ustępów i pomieszczeń izolujących bezpośrednio te pomieszczenia
- z kontrolą dostępu (wejścia pracownicze, klatki schodowe w budynkach, gdzie jest domofon lub inne tego typu urządzenie)
- bramki, furtki - ograniczają dostęp osób i zwierząt z zewnątrz
Szybki wybór samozamykacza do naszych drzwi:
1. Drzwi wejściowe
- samozamykacz DC300 ASSA ABLOY
Podmuchy wiatru nie będą mu groźne, jedna pozycja montażu, łatwa regulacja siły od minimum do maksimum. Odporna konstrukcja łączenia ramienia z korpusem.
Duża odporność na podmuchy wiatru, regulacja siły po zamontowaniu
2. Drzwi wewnętrzne lub osłonięte drzwi zewnętrzne
- samozamykacz DC140 ASSA ABLOY
Wystarczająca siła do zamknięcia większości standardowych drzwi, odporne połączenie ramienia z korpusem
Parametry podobne do DC140
Artykuł przedstawia poglądowe dane w celach informacyjnych lub rozrywkowych, zawsze należy trzymać się instrukcji producenta.